Açık erişim sistemleri; bilginin daha hızlı ve daha çok kişiye kolayca ulaştırılması, yeni çalışmalar için kaynaklara kolay erişim ayrıcalığının sağlanması, daha önce aynı konuda neler yapıldığının kolayca belirlenmesi, yayınlara daha çok atıf yapılmasının sağlamasının yanında, araştırmacıların ve kurumlarının saygınlıklarının artmasını sağlar. Açık erişim sistemleri kurumun entelektüel mirasını toplama, uzun dönem saklama işlevini yerine getirir ve geniş kitlelerin erişimine imkan sağlayacak biçimde yapılandırılır.
Bu çerçevede;
-İstanbul Üniversitesinin entelektüel birikimini bir araya toplayarak bir açık erişim sistemi oluşturmak ve uluslararası standartlarda erişime sunmak,
-Üniversitede yürütülen her türlü akademik faaliyetin bilimsel, toplumsal ve ekonomik ilişkisini ortaya koymak,
-Farklı arama motorlarından erişim imkanı ile çalışmaların erişilebilirliğini artırmak,
-Bilgi kaynaklarının daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlayarak araştırmaların etkisini artırmak,
-Bilgi kaynaklarının başka araştırmalara temel oluşturmasına aracılık etmek,
amaçları ve YÖK talimatları gereğince, Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı tarafından koordine edilen Kurumsal Akademik Açık Arşiv çalışmaları için Bilgi İşlem Daire Başkanlığı işbirliği ile DSpace Kurumsal Arşiv Sistemi kurulmuştur.
Kurumsal Akademik Açık Arşiv çalışmaları gereğince, akademisyenlerimizin tüm akademik çalışmalarını (makaleler; ön baskı (pre-prints), son baskı (post-prints), kitap/kitap bölümleri, tezler, proje çıktıları, konferans bildirimleri/sunumlar, teknik dokümanlar/klavuzlar, veri setleri, öğrenim nesneleri vd.) DSpace İstanbul Üniversitesi Açık Arşiv Sistemine (http://acikerisim.istanbul.edu.tr/) yüklemeleri gerekmektedir.
İstanbul Üniversitesi Açık Arşiv Sistemi (http://acikerisim.istanbul.edu.tr/) adresinde yer alan “Veri Giriş Rehberleri” sekmesindeki "Açık Erişim Sistemi Eser Giriş Adımları" başlıklı sunumda sisteme giriş ve akademik çalışmaların yükleme aşamaları detaylı olarak anlatılmaktadır.
Konu ile ilgili her tür soru veya sorunlar için acikerisim@istanbul.edu.tr adresine e-posta gönderilerek destek alınabilir.
Yayınların Kurumsal Akademik Açık Erişim Sistemine Eklenmesi İçin Lisans Uygunluk Kontrolü
Araştırmacılarımız dergilerin telif hakkına uygunluk için makalelerinin hakem kontrolünden geçmiş, dergi tarafından yayınlamak üzere biçimlendirilmemiş versiyonunu Kurumsal Akademik Arşiv sistemimize yükleyebilirler.
Bunun için SHERPA/RoMEO platformunu kullanarak dergilerin telif koşulları hakkında bilgi sahibi olabilirler.
SHERPA / RoMEO Platformunu Kullanarak Kurumsal Akademik Açık Erişim Sistemine Hangi Versiyonun Eklenebileceğini Belirleme
Bir makalenin (veya paylaşmak istediğiniz diğer herhangi bir bilimsel çalışmanın) Kurumsal Arşive eklenmeden önce aşağıdaki 3 maddeyi göz önünde bulundurmanız gerekmektedir;
· ambargo süreleri
· yayın sözleşmenizin şartları
· uygun versiyonu yayınlamak
SherpaRomeo platformunun kullanılması: "Journal of Marketing" dergisi örneği
SHERPA / RoMEO dergileri arşivleme politikalarına göre yeşil, mavi, sarı veya beyaz olarak kodlar ancak her dergi için sayfada yer alan şartlar ve koşulları bölümü ayrıca önemlidir.
"Journal of Marketing" dergisi makaleleri için öncelikle şu bilgiler yer alır;
· Yazar pre-print* versiyonu arşivleyebilir
· Yazar post-print** versiyonu arşivleyebilir
· Yazar yayıncı versiyonunu*** (publisher’s version/PDF) arşivleyemez
Peki bunlar ne anlama geliyor: Bu çalışmanın yazarı pre-print veya post-print versiyonlarını Kurumsal Akademik Açık Erişim Sisteminde yayınlayabilir. Bu örnekte içerik, yayıncı versiyonu ile aynı olacağından, yazarın post-print’i yayınlaması önerilmektedir.
Burası önemli çünkü makalenin yayıncı versiyonuna erişim abonelik gerektirmektedir. Bu makalenin yazarı, post-print’i Kurumsal Akademik Açık Erişim Sisteminde yayınladığında, makalenin yayıncı versiyonuna (publisher’s version/PDF) bağlantı vermelidir. Böylece bu makaleyi arayan biri kütüphane veya kişisel abonelik yoluyla Journal of Marketing dergisine erişebiliyorsa, makalenin yayıncı versiyonunu okurken sorun yaşamayacaktır. Bir yazar makalesinin post-print versiyonunu Kurumsal Akademik Açık Erişim Sisteminde yayınladığında, içerik, aboneliği olmayanlar için ücretsiz yani açık erişim olacaktır.
*Pre-print: Ön baskı olarak da isimlendirilen preprint makalenin bir dergiye gönderildiği orijinal halidir. Yazarlar diğer araştırmacılardan preprint versiyonun değerlendirilmesi için yardım talep etmiş olsalar da preprint versiyon resmi bir meslektaş incelemesi sürecinden (peer review process) geçmemiş kabul edilir. Preprintler fiziksel olarak genellikle bir dönem ödevi gibi görünürler- minimum biçimlendirmeye sahip çift aralıklı bir doc dosyası formatındadırlar.
**Post-print: Meslektaş inceleme sürecinde (peer review process) olan ve gözden geçirenin yorumlarını içeren belgedir. Henüz yazının dergide yayınlanması için gerekli unsurlarla biçimlendirilmemiş, yayınlanmadan önceki son halidir. Bu aşamada henüz bilinen akademik dergi makalesine benzeyecek şekilde formatlanmamıştır. Biçim olarak bir PDF dokumanı olmasına rağmen yine de bir çift aralıklı .doc dosyasına benzeyebilir. Postprint bazen “final submitted manuscript” ya da “accepted manuscript” olarak isimlendirilebilir.
***Yayıncı versiyonu (Publishers version/PDF): Bu versiyon makalenin derginin web sitesinde yayınlanan versiyonudur. Yayıncı tarafından profesyonelce dizgilenmiş bu versiyon derginin bilinen formatıyla uyumlu görünmektedir. Makalenin diğer formatları Kurumsal Arşiv’de yer alırsa makalenin bu versiyonuna bağlantı verilmelidir.
İLETİŞİM:
acikerisim@istanbul.edu.tr
*Kaynak: Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi Açık Erişim sayfası
Creative Commons (CC), sağladığı özgür yasal araçlar ile yaratıcılığın ve bilginin paylaşımına, tekrar kullanımına olanak veren kar amacı gütmeyen bir organizasyondur. Bu amaçla bir açık lisanslar topluluğu sunar. Bu lisanslar herkesin kullanımına açık ve ücretsizdir.
CC lisanları, bir eserin kullanım koşullarının telif sahibi tarafından insan ve makine tarafından okunabilecek şekilde belirtilmesine aracı olurken, kullanıcının telif sahibi ile iletişime geçmeksizin eserin kullanım koşullarını öğrenmesine olanak sağlar.
CC lisansları “Her hakkı saklı” yerine, “bazı hakları saklı” konsepti ile çalışır. Dört ana koşul üzerinde farklı altı lisans kombinasyonunu barındırır. Bunlar dışında kamu malı eserlerin ayırd edilebilmesi için PDM ve CC0 iki araç daha sunar.
İnternet üzerinde, telif hakkı sahibi tarafından CC lisansları ile paylaşılan eserlerin kullanımı için, eser sahibinden ayrıca izin alma adımını ortadan kaldırır. Böylelikle paylaşımı hızlandırır. İnternetin tüm potansiyelini açığa çıkarır. Yaratıcılığı teşvik eder, yenilikçiliği güçlendirir. Mevcut fikri mülkiyet kanunlarına alternatif değildir, birlikte çalışır.
CC lisansları makinece okunabilir yapıdadır. Yazılım, arama motorları ve diğer benzer teknolojik altyapılar tarafından okunabilir lisansların standard tanımları için CC REL sayfasına bakabilirsiniz. Web sitesi ve kaynakların metadata tanımlamalarında bu tanımların kullanılması doğru ve tam verinin değişimini sağlar ve birlikte işlerlik ilkesine hizmet eder.
Web siteniz veya bloğunuzun içeriğini CC lisanslarını seçerek lisanslayabilir, böylelikle kullanım koşullarını son kullanıcıya bildirebilirsiniz. Bunun için lütfen Lisans Seç sayfasını ziyaret edin. Aynı biçimde çalışmalarınızı yüklediğiniz YouTube, Flickr gibi sitelerde, yükleme adımlarında CC lisanslarından birini seçerek aynı biçimde kullanım koşullarını, CC lisans ikonları (ör: CC-BY) yardımı ile belirtebilirsiniz.
Bu bağlantıda verilen kısa sunumda CC hakkında temel bilgileri edinebilirsiniz. Diğer tanıtım dokümanları, sunum, videolar için lütfen Kaynaklar sayfasını ziyaret edin. CC lisanslı kaynaklara nasıl atıf yapılacağına dair iyi uygulamalar için bu sayfaya bakabilirsiniz.
Sıklıkla aldığımız soruları listelediğimiz Sıkça Sorulan Sorular sayfası, CC lisansları konusundaki bazı sorularınızı yanıtlayabilir. Daha fazlası için lütfen CC Türkiye ekibi ile iletişime geçin.
*Bilgiler Creative Commons (CC) sayfasından alınmıştır.
