Nadir Eserler Kütüphanesi

Tarihçe

İ. Ü. Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı Nadir Eserler Kütüphanesi, Türk toplumunun kültür yaşamına ışık tutacak seçkin örnekleri bünyesinde bulundurmaktadır.

Kütüphane Beyazıt Meydanı’nı Süleymaniye’ye bağlayan Besim Ömer Paşa caddesi üzerinde bulunmaktadır.

Bina 1912 yılında Şeyhülislam Hayri Efendi’nin emri ile Evkaf Nezaretince Medreset’ül Kudat (Kadılar Medresesi) olarak yapılmıştır. Binanın mimarı Kemalettin Bey’dir.

Cumhuriyet döneminde medreselerin kapatılması üzerine bina İstanbul Dar’ül Fünun’una kütüphane olarak kullanılmak üzere tahsis edilmiştir.

Kütüphane okuyucuya 1 Aralık 1924 tarihinde hizmet vermeye başlamıştır. 1933 yılında 2252 sayılı kanun, Dar’ül Fünun’u üniversiteye dönüştürünce kütüphanenin adı İstanbul Üniversitesi kütüphanesi olmuştur. 1982 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’yla bu günkü adı olan İ.Ü. Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı adıyla hizmet vermektedir.

Bina 3 katlı olup 677 metrekare kullanım alanına sahiptir.

İ. Ü. Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı Nadir Eserler Kütüphanesi dermesi yaklaşık toplam 93 bin cilt Türkçe, Arapça, Farsça, Latince ve diğer dillerdeki basma ve yazma kitap, dergi, gazete, harita, plan ve notadan, ayrıca II. Abdülhamid koleksiyonu olarak anılan 911 adet albüm ve bunların içinde bulunan 36.585 fotoğraftan oluşmaktadır.

1925 yılında Yıldız Sarayı Kütüphanesi koleksiyonunun Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ile bu kütüphaneye verilmesi, mevcut koleksiyona müze değeri taşıyan bir çok eseri de kazandırmıştır.

Kütüphanenin onur duyduğu özelliklerinden biri de Atatürk’ün kütüphanenin kitaplarından yararlanmış olmasıdır. Mustafa Kemal Atatürk’ün İstanbul’a gelişlerinde kütüphaneden ödünç alarak okuduğu kitaplar özel bir dolapta sergilenmektedir.

Kütüphane koleksiyonu bağış ve satın alma yoluyla zenginleştirilmiştir. Koleksiyon Yıldız Saray Kütüphanesi, Sahip Molla, Rıza Paşa, Halis Efendi, Mollazade İbrahim Bey, Hakkı Paşa ve Edebiyat Fakültesi’nde bulunan yazmalar ile İbn’ül Emin Mahmut Kemal İnal’ın kitaplarından ve eşyalarından oluşmaktadır.

Ayrıca kütüphane de kitaba ilişkin yazı araç gereçleri, hatlar, Yıldız porselenleri ile çeşitli müze eserleri de sergilenmektedir.

Bugün en eski kitaplardan en yeni sistemle dijital tarayıcılarla çekim yapılarak, araştırmacılara hizmet verilmektedir.

İstanbul Üniversitesi Yönetim Kurulunun 31/03/2023 tarih ve 110. toplantısında alınan 12 numaralı karara göre aşağıdaki kurallar güncellenmiştir.

İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı Nadir Eserler Kütüphanesi Eser Kullanım Kuralları

Nadir Eserler Kütüphanesi Hizmetlerinden Yararlanacak Olan Kullanıcı Niteliği

a) İstanbul Üniversitesi mensupları (öğrenci, personel), mezunları ve emeklileri,

b) Akademisyenler,

c) Kamu kurum ve kuruluşları çalışanları ve emeklileri,

ç) Bir meslek odası veya baroya kayıtlı meslek sahipleri,

d) Basın mensupları,

e) Üniversite ve yüksekokul öğrencileri (ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora) veya mezunları,

f) Özürlüler İdaresi Başkanlığınca verilen engelli kimlik kartına veya tam teşekküllü hastanelerden alınan ve engelli olduğunu belgeleyen sağlık raporuna sahip tüm engelliler,

g )Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Eserlerden Faydalanma Usul ve Esasları Hakkında Tüzük gereği Başkanlıkça araştırma yapabilecekleri konusunda verilen olumlu görüş ve izne bağlı olmak şartıyla yabancı uyruklu araştırmacılar,

h) Türkiye’deki üniversitelerde öğrenim gören yabancı uyruklu öğrenciler, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan öğrencilere uygulanan kurallara tabidir.

Nadir Eserler Kütüphanesi Kullanıcı Hizmetleri Kapsamında Uygulanacak Kurallar

a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı öğretim elemanları, öğrenciler ve araştırmacılar, İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı Nadir Eserler Kütüphane koleksiyonuna ait, henüz elektronik ortama aktarılmamış ancak aktarılması mümkün yazma ve nadir basma eserlerin dijital kopyalarından çalışma konularıyla ilgili ve sınırlı olmak kaydıyla ücretsiz faydalanma hakkını kullanmak için eserin bulunduğu Nadir Eserler Kütüphanesi’ne EK-1’ de yer alan başvuru formu, fotoğraflı kimlik fotokopisi ve öğrenci/öğretim görevlisi belgesi ile başvururlar.

b) Bu formda, ilgilinin çalışma konusu, öğretim elemanı veya öğrencisi olduğu üniversite; araştırmacı ise, daha önce çalışma yaptığı konular/yayımlanan kitap, makale, bildiri metni vb. yayınları gibi hususlar ile bu kişilerin talebine konu eser ya da eserlerin adları, eserlerden ne amaçla yararlanacağı, yararlanma şekli ve yapılacak çalışmanın süresinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

c) Başvurular aynı koşullarla posta, e-posta ve diğer hukuki bildirim içeren yollarla da yapılabilir.

ç) Başvurusu olumlu değerlendirilen kişilere, çalışma konusu kapsamındaki eserlerin dijital kopyalarından ücretsiz faydalanma izni verilir.

d) Yazma ve nadir basma eserler üzerinde çalışma yapan kamu kurum ve kuruluşları, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve kamu yararına çalışan derneklerin her türlü dijital kopya talepleri yukarıda düzenlenen başvuru usulü izlenerek Başkanlığa yapılır ve talep Üniversite yönetimi tarafından değerlendirilir.

e) Başvuru sahipleri, çalışma yaptıkları konu esas alınarak, yıl içerisinde en fazla beş konu olmak üzere, her konu en fazla bin varak dijital kopyadan ücretsiz şekilde yararlanabilirler. Ancak, İstanbul Üniversitesi öğretim üyeleri/elemanları sınırsız sayıda yararlanabilir.

f) Yazma eserlerin tezhip, minyatür, cilt, ebru gibi sanatlı sayfaları ile hat, levha, fotoğraf, harita gibi eserlerden yıl içerisinde beş defayı geçmemek üzere, her başvuruda en fazla elli poz düşük çözünürlüklü dijital kopyadan ücretsiz şekilde yararlanılabilir.

g) Talep edilen görsellerden yararlanılarak meydana getirilen ve ücretsiz dağıtılacak makale ve kitaplar ile tez, ilmi rapor vb. çalışmaların bir örneğinin Başkanlığın ilgili bölümüne verilmesi sağlanır.

h) Ticari amaçla kullanılmak üzere görsel talep edilmesi halinde yeniden izin (yayın izni) alınacak ve aşağıda belirtilen ücret çizelgesine tabi olunacaktır.

ı) Bu kurallar kapsamında faydalanılan eserlerin dijital kopyalarının öngörülen amaçlar dışında kullanılması ya da dijital ortamda izinsiz şekilde paylaşılması halinde ilgili birim tarafından gerekli hukuki işlemler yapılır.

i) Gerçek ve tüzel kişiler tarafından, Nadir Eserler Kütüphanesi koleksiyonundan tıpkıbasım çalışması yapmak üzere eser talep edilmesi halinde, taraflar arasında yapılacak olan protokol çerçevesinde talep Üniversite yönetimi tarafından değerlendirilir.

j) Bazı talepler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Eserlerden Faydalanma Usul ve Esasları dışında kalmaktadır.

Bunlar; akademisyen veyahut öğrenci olmayan okur, yüksek çözünürlüklü kopya isteyen okur, ticari yayın yapmak isteyen okur, Türkiye’deki üniversitelerde öğrenim görmeyen yabancı uyruklu okur talepleridir.

Bu tür talepler, belirli bir ücret mukabili karşılanmaktadır.

1 kare görüntü için aşağıda verilen “Standart Ücret Tarifesi” uygulanacaktır.

Standart Ücret Tarifesi

Obje	100,00 TL
Hat ve Levhalar	50,00 TL
Fotoğraf	50,00 TL
Harita	50,00 TL
Minyatür	50,00 TL
Evrak	7,00 TL
Yazma Eser	5,00 TL
Basma Eser	2,50 TL
Film ve Video Çekimi (1 dakika)	5,00 TL